W tym świetle osobowość człowieka nauki, który zdobywa pozycję auto­rytetu naukowego, nie jest oderwana od całej sfery jego oddziaływań we wszystkich ich pokładach: tak tych, które przybierają postać oddziaływań całkowicie zracjonalizowanych, jak i tych, w których dochodzą do głosu jawne lub ukryte pierwiastki o irracjonalnym charakterze. Osobowość jest zwornikiem sił racjonalnych i irracjonalnych, które współtworzą […]

W humanisty­ce jest to dość łatwo uchwytne w takich dyscyplinach, jak historia, historia sztuki czy historia literatury; rola autorytetu kojarzy się z preferencją określo­nych ideałów społecznych i kulturowych. Na innych obszarach nauki, w jej ogólnych orientacjach teoretycznych i metodologicznych element poza- racjonalny bywa trudniejszy do wyśledzenia. Łączy się ze sprawą ukrytych założeń, które dotyczą czy […]

Niekiedy rolę niepoślednią spełnia tu intuicja i wyobraźnia; o znaczeniu wyobraźni arty­stycznej w budowaniu teorii mówi się dzisiaj nawet w dziedzinie nauk ścisłych. Komponenty typu pozaracjonalnego zaznaczają się wyraźniej, gdy rozważa­my inspirującą rolę autorytetu naukowego. Autorytety — charakterystyczne występuje to zwłaszcza u twórców szkół naukowych — inspirując swoich zwolenników w określonych kierunkach, wskazują im to, co […]

Dochodzimy tu do problemu racjonalnych i irracjonalnych współczynni­ków autorytetu w nauce. Problem zaczyna się właściwie, jeszcze zanim doj­dzie się do roli osobowości w tworzeniu i kreowaniu autorytetów, w sferze obiektywnie uchwytnych oddziaływań autorytetów na otaczające je kręgi. Co prawda mogłoby się zdawać, że jest to płaszczyzna działania na wskroś racjonalna, ale faktycznie jest to’ tylko […]

Gdy jednak działanie autorytetu jest wielo­torowe, wyłania się zagadnienie, który z kierunków oddziaływania jest naj­silniejszy lub jak odbiera się je w kręgu objętym działaniem autorytetu.Niepodobna wreszcie stracić z oczu sprawy bardzo ważnej i podnoszonej przez-niektórych autorów tego tomu: autorytet jednostkowy działa zawsze jako osobowość w jakiś sposób odrębna i wybitna. W działaniu osobowości zaznacza się […]

Mistrz, koryfeusz nauki oddziaływa na tych, z którymi wiąże go stosunek autorytetu i którzy pozostają pod jego wpływem: od­działywa, tzn. pobudza ich do odpowiadającej jego wpływom aktywności. Otóż tego oddziaływania nie można już sprowadzić’do jednego czynnika, nawet do jednego toru. Mistrz oddziaływa zakresem i zasobem posiadanej wiedzy, którą komunikuje swoim zwolennikom, rozwijaną przed nimi umiejęt­nością. […]